‘Dit boek is een vertaling van een ontdekkingstocht door de wijk’
“Ik besefte dat ik in een buurt woonde, waarvan ik maar weinig wist. Dus ben ik in de historie gedoken, ik heb gezocht naar speciale inwoners, en heb me verwonderd over de architectuur. Ik ben tien jaar geleden in de Rivierenbuurt komen wonen en werd in no time gegrepen door de buurt en de verhalen. Ik dacht: ‘Dat moet ik gaan opschrijven’.”
Aan het woord is Bert Esselink, auteur van De Amsterdamse Rivierenbuurt. Honderd jaar schoonheid en schuld. “Jeroen Krabbé sprak in een documentaire over de Rivierenbuurt vanwege de vele deportaties van Joden over een schuldige buurt. Niet zijn inwoners, maar de buurt was in zijn ogen schuldig. Maar als je door de wijk wandelt, zie je ook de schoonheid van de architectuur in dit deel van de stad. Vandaar die titel: Honderd jaar schoonheid en schuld.”
Naar mening van Bert bestond er nog geen goed boek over de Rivierenbuurt. In ieder geval geen boek dat alles aspecten – en dus niet alleen de oorlogsverhalen – belicht. “Ik schrijf graag. Toen ik in Zeewolde woonde, schreef ik een blog genaamd Neewolde, want ik vond het verschrikkelijk daar. Een dorp met nul historie. Misschien viel het me daarom extra op in deze buurt. Eenmaal in de Rivierenbuurt ontdekte ik een rijkdom aan geschiedenis en verhalen, en ik zocht een nieuw project. Corona kwam en ik had dus alle tijd om in de avonduren en weekenden ermee aan de slag te gaan. Daarnaast heb ik er ook flink wat vakantiedagen voor opgenomen.”
Het boek is voor hem een vertaling van de ontdekkingstocht die hij maakte door de wijk. “Ik realiseerde me dat ik in een buurt woon met architectuur waar ik geen bal van wist. En daarnaast ontdek je steeds meer verhalen. Je groeit erin en ontstaat het besef dat hier zo ontzettend veel is gebeurd. Ik wilde alleen niet alleen maar over de oorlog en de Jodenvervolging schrijven. Daarover zijn al zo veel boeken verschenen. Ik wilde ook kijken naar BN’ers die in de buurt hebben gewoond. Jonge, maar waarschijnlijk ook oudere bewoners ervan op de hoogte brengen dat op de plek waar zij wonen, interessante en wetenswaardige dingen zijn gebeurd waarvan zij het bestaan niet kennen.”
Zoals hij het boek ook uit een stukje idealisme heeft geschreven. “Ik zie veel jonge mensen lopen en fietsen in de buurt. Ik bedacht me dat ze waarschijnlijk niets weten over de plek waar ze wonen of de gevel waartegen ze hun fiets zetten. Ik hoop mensen meer te kunnen vertellen over het bijzondere van deze buurt. Natuurlijk gaat het daarom diep genoeg om interessant te maken, het is niet te oppervlakkig. Maar een heel stuk over trams in de buurt heb ik bijvoorbeeld verwijderd, omdat dat alleen leuk was voor tramfanaten. Natuurlijk worden de tramlijnen die door de buurt kruisen wel aangestipt.”
Sommige verhalen hebben zelfs hem verrast. Bert woont zelf in de Hunzestraat en ontdekte dat om de hoek in de Zomerdijkstraat een aantal atelierwoningen staan, waar onder meer beeldhouwer en verzetsheld Gerrit van der Veen heeft gewoond. “Dertig jaar lang heeft schrijver en kunstenaar Jan Wolkers daar gewoond. Het is toch apart dat bij mij om de hoek, op nog geen 200 meter afstand Audrey Hepburn daar balletlessen heeft gevolgd.”
Om zijn lezers meer inzicht te geven in de diverse, aansprekende locaties in de Rivierenbuurt, heeft hij ook een straatindex gemaakt. “Met specifieke adressen waar iets bijzonders is gebeurd, te zien is of waar een bekende Nederlander heeft gewoond. Iedereen kan zo op zijn eigen adres opzoeken, of dat van hun buren en zien wie daar ooit heeft gewoond en of er ie speciaals is gebeurd en of er een oorlogsverleden op het pand rust.”
Alhoewel hij graag schrijft, ziet hij geen boeken van zijn hand over andere Amsterdamse wijken verschijnen. “Je moet feeling met een buurt hebben, denk ik. Kijk, als ik in Oost was komen te wonen, had ik misschien over die buurt een boek geschreven. Enige dat mogelijk nog in de pen zit, is een boek over heel Plan Zuid.”
Bert erkent geen expert te zijn. “Ik ben accountmanager bij een vertaalbureau. Voor het boek heb ik dan ook navraag gedaan bij mensen die er meer verstand van hebben om mee te lezen. Bijvoorbeeld Rian Verhoeven die op het Merwedeplein woont en al jarenlang over de oorlog en de Jodenvervolging schrijft. Maar ik heb ook aangeklopt bij mensen met een achtergrond in de Amsterdamse school, zodat alle teksten waarheidsgetrouw konden worden geschreven.” Foto’s haalde hij op bij het NIOD, het stadsarchief en particulieren die ze beschikbaar stelden. “De foto van Michael Jackson in het De Mirandabad bij de opening in 1979 is bijvoorbeeld van een badmeester die daar werkte.”
“Ik ben verder nergens extreem diep op ingegaan. Voor specialisten is dat misschien wel interessant, maar niet voor de doorsnee lezer. Ik wilde het boek juist voor een breed publiek toegankelijk maken en zo geschreven dat het ook een jonger publiek aanspreekt.” Schrapen aan de bovenkant, noemt Bert dat. “Maar alles staat erin, wat ik erin wilde hebben.”
Bert Esselink
De Amsterdamse Rivierenbuurt. Honderd jaar schoonheid en schuld
Boom Uitgevers Amsterdam, € 29,90
Foto: Audrey Hepburn – zittend op de radiator rechts – volgde balletlessen in de Zomderdijkstraat