4 en 5 mei

Het zal ergens achter in de jaren 60 zijn geweest dat ik met een aantal vriendjes op straat speelde. We sprongen en tierden luidruchtig om vervolgens als iemand riep ‘acht uur’ in de meest bizarre houdingen stil te staan. Het was 4 mei en ergens tussen half acht en acht. En in een tijd dat mensen, als de klok acht uur sloeg, op straat halthielden. Of ze nou met de auto waren, fietsten of liepen. Om acht uur stond iedereen even stil.

Het was ook een tijd, waarin een overgrote meerderheid van de Nederlandse bevolking de verschrikkingen van de Tweede Oorlog had meegemaakt. En die waarschijnlijk mensen hadden gekend die de oorlog niet hadden overleefd. Ik ken de verhalen over de hongerwinter, over de tewerkstelling van Nederlandse mannen in Duitsland, de deportaties. Ouders en grootouders van mijn leeftijdgenoten wisten er alles van en – tenminste bij ons thuis – ons werd ingeprent dat we één keer per jaar daar best wel even bij stil mochten staan.

Herdenken is ook respect hebben. Respect voor anderen die zich met gevaar voor eigen leven hebben ingezet om anderen te helpen, te steunen. Door in het verzet te gaan, door de wapens op te pakken, door hun leven te geven. Als je dat respect twee minuten niet kunt opbrengen, omdat je eigen belang boven dat van anderen stelt, ben je in mijn ogen geen knip voor de neus waard.

Anno 2024 herdenken we nog steeds. En iedereen herdenkt zijn eigen verlies. Niet alleen herdenken we de slachtoffers van de Holocaust of alle andere slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Maar we herdenken alle slachtoffers, jong en oud, die waar dan ook ter wereld ten gevolge van oorlogsgeweld zijn omgekomen. Het is nodig, nog steeds. En zolang er mensen op deze planeet rondlopen, zal het altijd nodig zijn.

We stonden bij ons thuis niet alleen stil bij de verschrikkingen van de Holocaust. Mijn ouders wilden dat we ons realiseerden dat duizenden hun leven hadden gegeven om ons te bevrijden. Ik heb die avond met mijn vriendjes acht uur niet meer op straat meegemaakt. Even voor achten hing mijn moeder uit het raam om me naar boven te fluiten om samen om acht uur twee minuten stil te zijn. Om te herdenken, en uit respect.

4 mei herdenken we, uit respect, 5 mei vieren we, uit dankbaarheid. En vanaf 6 mei kunnen we weer zwaaien met vlaggen voor de ambassade van de tegenstander, kunnen we de Ring A10 weer bezetten, mogen we weer demonstreren en luidruchtig protesteren. Maar laten we 4 mei om acht uur even twee minuten ons inhouden. Uit respect voor al die (onschuldige) slachtoffers van het ergste wat de mens ooit heeft bedacht – oorlog voeren.

Nol de Vries