‘Martin Luther King hoort toch gewoon in zijn park te staan?’
Hij staat er, daadkrachtig en fier. De armen trots over elkaar. Verankerd in het brons, niet van zijn stuk te krijgen. Precies als de man die hij uitbeeldt: Martin Luther King. Hij staat er, nu bijna een jaar. In het naar hem vernoemde park. Illegaal, maar gedoogd.
Kunstenares Airco Caravan lacht als ze weer aan de actie denkt in januari 2019. Ze ‘scheet peultjes’, zegt ze nu, toen ze destijds samen met de bronsgieter en zijn zoons het 1,20 meter hoge beeld van King in het park plaatste. Aanvankelijk zou ze dit in opdracht van stadsdeel Zuid doen, maar die trok deze opdracht later in. “Ik was daar in eerste instantie best pissig om. En later wilde ik dat beeld gewoon neerzetten. Geheel in de geest van Martin Luther King. Die werd ook regelmatig het demonstreren verboden, en toch ging hij de straat op.”
Het is kenmerkend voor de afgestudeerd grafisch vormgeefster, die in 2011 besloot zich volledig op haar werk als kunstenares te storten. “En dan kunst met een activistische inslag”, zegt ze zelf. “De wereld is aan verbetering toe en daarin is nog een lange weg te gaan. Ik probeer met mijn werk een boodschap over te brengen. Niet belerend of met een opgeheven vingertje, maar door mensen door mijn werk erover te laten nadenken. Misschien wel een beetje wakker schudden, want er is nog een hoop werk te doen.”
Haar activistische karakter vertaalde ze in 2018 naar een unieke actie rondom Martin Luther King, 50 jaar na de wereldschokkende moord op de zwarte dominee. De Amerikaanse activist voor gelijke rechten had haar altijd al enorm aangesproken en geïnspireerd. “En ik vroeg me toen af: ‘hoe ver zijn we eigenlijk?’ Er is nog steeds sprake van veel racisme, verborgen racisme en ontkend racisme. Ik besloot een project rond King op te zetten.” Ze maakte in het diepste geheim vijftig beeldjes van de Amerikaan en op zekere dag om 5 uur in de ochtend ging ze samen met haar man op pad met de 25 beeldjes in de achterbak van de auto.
“Ik wilde ze op belangrijke plekken onder meer in Amsterdam en omgeving plaatsen, die een link hebben met ons slavernijverleden.” Zoals het huis van de burgemeester, ooit gebouwd door een slavenhandelaar; museum Van Loon het voormalige woonhuis van de welgestelde regentenfamilie die in de 18de eeuw een bedenkelijke rol speelde in de slavenhandel en het Surinaamse plantagesysteem; maar ook het Tropenmuseum en – omdat de VN geen geschenken aanneemt – het Vredespaleis met het Internationaal Gerechtshof in Den Haag, onderdeel van de VN. De resterende beelden werden verdeeld over voorvechters voor gelijke rechten en antiracisme activisten.
Alle beeldjes werden voorzien van een e-mailadres (zodat mensen konden reageren) en een QR-code, waarmee je op de website MLK50.nl belandde en de verhalen over de locaties en de ontvangers worden verteld. “We hebben de beeldjes die we buiten plaatsten met staaldraad vastgebonden, zodat ze niet konden worden gestolen”, vertelt Airco. “Via het e-mailadres kregen we heel veel reacties terug. Zo mailde Museum Van Loon of ze het beeld naar binnen mochten halen en daar is het nu een onderdeel van de collectie. Bij het huis van de burgemeester heeft het een plek gekregen op een sokkel in de tuin.”
En er belandde ook een beeldje in het Martin Luther King Park, bij gebrek aan beter vastgebonden aan een prullenbak. “En daar had het stadsdeelbestuur een probleem mee”, aldus Airco. Maar het kwam er eigenlijk op neer dat het stadsdeel het beeldje een andere plek wilde geven, en dus eindigde een van de vijftig ‘actiebeelden’ van Martin Luther King op een sokkel in het naar hem vernoemde park bij de Utrechtse brug. En van het een kwam het ander. Want, waar Joost (van den) en Samuel een beeltenis hebben in respectievelijk het Vondelpark en het Sarphatipark, moest het MLK-park het altijd nog zonder zijn naamgever doen.
De Amsterdamse kunstenares besloot actie te ondernemen, schreef een voorstel naar het stadsdeel en zocht de publiciteit op. Stadsblad De Echo, een voormalige hah-krant in de hoofdstad, wijdde er een artikel aan en meldde dat buurtbewoners al in de jaren 90 een poging hadden ondernomen om een beeld van King in het park te krijgen. En nu leek het dan toch daadwerkelijk van de grond te komen. Het stadsdeelbestuur ging akkoord met het voorstel van Airco – een bronzen beeld van 1.20 meter – en deed een aanbetaling. Ze kon aan de slag.
Het bleef bij ‘het leek ervan te gaan komen’, want in mei 2019 ‘trok het stadsdeelbestuur de stekker uit het project’, verzucht ze. “In eerste instantie was ik volledig uit het veld geslagen, maar een paar dagen later dacht ik ‘ik ga het toch doen. Ik ga, in de geest van Martin Luther King, alsnog het beeld plaatsen.” Ze betrok de bronsgieter in het plan, die direct (“eigenlijk al zonder te vragen bood hij zijn hulp aan”, lacht ze) zijn medewerking en de hulp van zijn zoons toezegde. De ‘brothers in crime’ besloten de ‘hit and run’-actie op 15 januari, de geboortedag van King, 2020 uit te voeren. In het diepste geheim. Met een bus, een aggregaat, een diamantboor, drie sterke mannen, een hoop herrie en sneldrogend chemisch anker. En nu staat-ie daar. Stevig verankerd, fier en trots in ‘zijn’ park. Nu bijna een jaar.
“Nee, natuurlijk was het stadsdeelbestuur er niet blij mee en dat kan ik ook wel begrijpen. Maar ik ben er nog steeds van overtuigd dat het de juiste actie is geweest. De boodschap van Martin Luther King is echt heel belangrijk, en nog steeds van toepassing. Ik weet dat de buurtbewoners er blij mee zijn, dat is uit een peiling van De Echo gebleken. En nee, de berichten dat het beeld mag blijven, zijn niet correct. Het wordt gedoogd. Maar ik hoop dat het beeld van Martin Luther King uiteindelijk toch definitief op zijn plek mag blijven. In zijn eigen park!”
Wie was Martin Luther King
Michael Luther King was een Amerikaanse baptistendominee, politiek leider en een van de prominentste leden van de Afro-Amerikaanse burgerrechtenbeweging.
King werd beroemd in de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw dankzij zijn geweldloze verzet tegen de rassenscheiding in de Verenigde Staten, onder meer door de mars naar Washington op 28 augustus 1963 en het boycotten van stadsbussen die blanken bevoordeelden. Zijn verbale en retorische vaardigheden en charismatische uitstraling leverden hem veel roem op.
Tijdens de betoging in 1963 hield hij op de trappen van het Lincoln Memorial zijn legendarische toespraak ‘I Have a Dream’, waarin hij zijn hoop uitsprak dat mensen ooit op hun gedrag en niet op hun huidskleur beoordeeld zouden worden. Een jaar later, op 10 december 1964, kreeg hij de Nobelprijs voor de Vrede.
In 1968 werd Martin Luther King op 39-jarige leeftijd doodgeschoten, terwijl hij op het balkon van het Lorraine Motel in Memphis stond.
Bron: Wikipedia