Bewerking maakt Mozarts meesterwerk stuk actueler
Die Zauberflöte – the next generation vertelt in deze vorm iets over onze tijd.
Samen met schrijver en vertaler Frans van Deursen bewerkte regisseur Theu Boermans de opera Die Zauberflöte tot een gedurfde bewerking. Een prikkelende, radicale, Nederlandstalige bewerking samen met de onveranderd fantastische muziek en weergaloze aria’s: Mozarts Zauberflöte – the next generation.
Waarom een meesterwerk als Die Zauberflöte bewerken? “De muziek is natuurlijk ongeëvenaard, dus toen mij werd gevraagd of ik deze opera wilde regisseren, leek me dat aantrekkelijk. Tegelijk is het verhaal uit 1791 nogal verouderd. In die tijd gaf het de mores van het 18de-eeuwse leven weer, maar we zien nu dat die mores nogal vrouwonvriendelijk en racistisch waren. We wilden het niet zomaar op de planken brengen omdat het verhaal wringt én omdat we een opera wilden laten zien die iets zegt over ónze tijd. Een dubbele missie dus”, verklaart Boermans.
Maar, die de opera is een ‘Singspiel’ en daarin is niet alleen de zang belangrijk, maar juist ook het spel en de verhaallijn, vult Van Deursen aan. “Het Weense publiek kon destijds het verhaal dus redelijk volgen. Dat uitgangspunt hebben we behouden. We hebben een heel goed team van zangers en acteurs, en omdat het verhaal in het Nederlands is, kunnen zowel verknochte operafans als nieuwkomers hun hart ophalen. Want de muziek is nog even schitterend, en het verhaal is nu dus goed te volgen.”
Het oorspronkelijke verhaal gaat over de nogal argeloze prins Tamino. Hij wordt door de Koningin van de Nacht op pad gestuurd om haar dochter Pamina uit de klauwen van Sarastro te redden. De prins trekt er samen met vogelvanger Papageno vol vuur op uit. Dan ontdekt hij dat de Koningin van de Nacht niet zo aardig is als ze zegt te zijn – dat beweert althans Sarastro – en Tamino gelooft dat onmiddellijk. Hij loopt als het ware over naar de vijand en de verliefde Pamina volgt hem lijdzaam. Van Deursen: “Aanvullende verhaallijnen zijn er nog voor de vogelvanger die ook de liefde zoekt en voor de bruut Monostatos. Het geheel is overgoten met een Egyptisch sausje, vol symbolen en dieren, zoals slangen.”
Boermans: ‘Pas toen we op het idee kwamen om ons verhaal te plaatsen in een niet al te verre, dystopische toekomst, voelden we dat er verschillende elementen op hun plek vielen. De ramp heeft zich al voltrokken, er is al een dictator aan de macht geweest, met rampzalige gevolgen. Wat als de Kapitoolbestormers destijds bij Trump hun zin hadden gekregen, dát was een van de achterliggende gedachtes. Wat als de wereld werd geregeerd door mensen met een kortzichtige blik, een situatie die uiteindelijk uit de hand liep.”
Dan: ”Dat is helaas vrij voorstelbaar. Kijk maar naar ons omringende landen waar dictators aan de macht zijn, denk maar aan al die Staten in Amerika waar nu non-binair zijn wordt verboden, om van abortus maar te zwijgen. We zitten best dicht tegen zo’n wereld aan en juist dáárom heeft dit stuk – in deze vorm – iets over onze tijd te vertellen. Het verhaal start in die resten van een samenleving, met op de achtergrond steeds de vraag; hoe moeten we verder vanaf hier?”
Daar moet prins Tamino, jong en nog wat onzeker, een antwoord op vinden. Gelukkig staat Pamina steviger in haar schoenen. “Door dit uitgangspunt werd het verhaal ook heel geestig, al zeg ik het zelf. Het is geestig omdat we in de bewerking een lichte humoristische toon hebben gevonden om dit op het eerste oog donkere verhaal te vertellen; de verwijzingen naar onze eigen tijd, Papageno als droogkomische jongen van het volk, Monostatos die in straattaal praat die hij zelf nauwelijks begrijpt – er valt veel te lachen”, vertelt Van Deursen.
Het stuk is door de bewerking een stuk actueler geworden, weet ook Boermans: “Misschien dat Schikaneder, als hij nu had geleefd, ook wel iets in deze richting bedacht. Want het gaat nog steeds over verschillen tussen arm en rijk, over macht en wat je daarmee kunt doen, over een wereld vol botsende opvattingen. Maar wij hebben nu ook twee jongeren, Tamino en Pamina, die zoeken naar een oplossing die voor iedereen werkt, een zoektocht die – gelukkig – ook hoop bevat.“
Interview: Jowi Schmitz
Foto boven: Repetities Die Zauberflöte – the next generation. Foto: Joris van Bennekom
Frans van Deursen. Foto: Diederick Bulstra