Kaalslag in AFK-subsidies leidt tot veel onbegrip
Je hebt iets meer dan 19 miljoen te verdelen, maar eigenlijk 39 miljoen nodig om aan de vraag te voldoen. Dan heb je een probleem. Of anders gezegd, je verdeelt 19 miljoen en zij die niets krijgen hebben een probleem. Je zegt gewoon: sorry, maar het geld is op. Dat overkwam onder meer het Vondelpark Openluchttheater, ArtZuid, het Bostheater en cc Amstel bij de recente verdeling van de meerjarige subsidies door het Amsterdams Fonds voor de Kunst (AFK).
Oké, dat is misschien een beetje kort door de bocht. Ik geef het je te doen, al die aanvragen beoordelen en in veel gevallen is het ook nog eens appels met peren vergelijken. Want het mogen dan allemaal culturele instellingen zijn, doelgroepen, missie en sociaal maatschappelijke belangen lopen nogal uiteen. Jeugdtheater De Krakeling zal een andere doelgroep aanspreken dan de openluchttentoonstelling ArtZuid. En dan heb je ook nog eens te maken met een beperkt budget, waardoor slechts iets meer dan de helft van de aanvragers een vierjarige subsidie voor de periode 2021-2024 toegewezen heeft gekregen.
“En wij vielen net onder de zaaglijn”, reageert Ellis van de Giessen, hoofd programma en productie van het Vondelpark Openluchttheater. Een functie die ze volgend jaar mogelijk niet meer hoeft te vervullen, want zonder subsidie valt – hoe flauw het ook klinkt in dit kader, maar het is simpel gezegd wel zo – het doek voor de culturele instelling. Van de Giessen: “We gaan nog lobbyen en we zijn met een petitie bezig. Kijk, we zijn een laagdrempelig theater, we doen alles zelf. Zonder deze subsidie gaat het theater volgend jaar dicht. We hopen nog op een heroverweging, want het is natuurlijk ook vreemd dat er op geen enkele manier een overgangsregeling is. Het is direct naar nul euro subsidie.” 130.000 euro was aangevraagd door het openluchttheater, iets meer dan de 109.275 euro die ze de vorige vierjarige periode hadden gekregen. De commissie van het AFK beoordeelde dat dit iets te veel was – en dat de reden om meer te vragen ook slecht was beargumenteerd.
Toch gaf diezelfde commissie een positief oordeel, zij het dat werd geadviseerd de aanvraag gedeeltelijk te honoreren met 115.000 euro. Mooi toch, zou je denken, maar niets is minder waar. Net als bij 42 andere culturele instellingen eindigde de conclusie met de zin: ‘De commissie constateert dat er na beoordeling van alle aanvragen onvoldoende budget beschikbaar is om de aanvraag te honoreren.’
Wacht even… dus je zegt (als commissie van het Amsterdam Fonds voor de Kunst): ‘jullie zijn goed bezig, en krijgen een som geld.’ Dan doe je de kas open en zie je dat je dezelfde belofte al te vaak hebt gemaakt, want de kas is leeg. ’Sorry, je krijgt toch niets. De volgende aub…’ Met andere woorden, als je iets meer voorin de rij had gestaan, had je het geld wel gekregen.
“Nou, het ligt iets genuanceerder”, stelt Van der Giessen. Op basis van criteria en een mondelinge beoordeling wordt een puntensysteem gehanteerd dat uiteindelijk een rapportcijfer oplevert. “Maar een voldoende betekent dus niet dat je er al bent. Stel je mag met een 7 over naar de volgende klas.
Dat haal je, maar er zijn te veel mensen met een 8, dus blijf je alsnog zitten. Daar komt het op neer. Wij zijn van mening dat we te laag zijn beoordeeld. We krijgen voor alles een voldoende, maar geen subsidie. Nog 42 instellingen hebben hetzelfde probleem. Wel een positieve beoordeling, maar het geld is op. Ja, dat is heel zuur.”
Het is een zure appel, waar ook het Amsterdamse Bostheater doorheen moet bijten. De jubel kwam om het mooie rapportcijfer, de teleurstelling toen ook hier bleek dat het geld op was. De commissie die de aanvraag van het Bostheater beoordeelde, zag geen heil in een uitbreiding met een voor- en najaarsprogrammering. ‘De uitbreiding is te risicovol voor de haalbaarheid van het plan in relatie tot de kleine organisatie.” Verder was het totaalplaatje voldoende om door te kunnen gaan, tenminste naar het oordeel van de commissie van het AFK. ‘De commissie adviseert daarom om de aanvraag van het Amsterdamse Bostheater gedeeltelijk te honoreren met een bedrag van 315.000 euro’, aldus de conclusie. Oké, minder dan de aangevraagde vier ton, maar in ieder geval meer dan de 265.230 euro die het Bostheater in de voorgaande periode had ontvangen.
Een dat betekent ook een enorme dreun voor het Bostheater, al vallen de consequenties volgens woordvoerder Anika van de Wijngaard nog niet te overzien. Zeker is, bevestigt ze, dat de voorstellingen die dit jaar vanwege de coronamaatregelen moesten worden uitgesteld naar 2021, gewoon doorgaan volgend jaar. De kaarten van 2020 blijven gewoon geldig. “Alleen over het zomerprogramma valt nog niets te zeggen, omdat daarvoor nog geen kaarten waren verkocht.”
Dan: “We proberen het Bostheater zo toegankelijk mogelijk te houden met een lage entreeticketprijs. We hebben elke keer te maken met op- en afbouw om voorstellingen mogelijk te maken en het theater draaiende te houden.” Opvallend is ook dat er in 2022 een renovatie van het Bostheater op de agenda staat én dat de gemeente daar ook geld insteekt. Er zijn geen signalen, stelt Van de Wijngaard, die erop wijzen dat de renovatie niet doorgaat. “Natuurlijk is het logisch dat het Amsterdam Fonds voor de Kunst daar in zijn beoordeling geen rekening mee houdt.”
Toch is het op z’n minst vreemd dat geld uit het ene potje wordt gebruikt om het Bostheater met het ook op de toekomst te renoveren, terwijl er uit een ander potje geen geld wordt gehaald om die toekomst te waarborgen. Want hoe het nu verder moet zonder die subsidie, die vraag is bij het Amsterdamse Bostheater nog niet beantwoord. Het is nogal een opgave, na vier jaar ruim 2,5 ton op de aan de pluskant op de begroting kunnen zetten nu naar 0 euro op die positie.
En dat is ook een van de irritaties bij Cintha van Heeswijck, van bijna 190.000 euro per jaar naar helemaal niets. “Het komt heel onverwacht, want we hebben nooit signalen ontvangen dat iets niet goed was. We hebben ons totaal niet kunnen voorbereiden en het gaat al per 1 januari in.” Van Heeswijck is directeur van ArtZuid, een openluchttentoonstelling die is verdeeld over verschillende plekken in Amsterdam met als zwaartepunt de Minervalaan en de Apollolaan. Gratis toegankelijk in de openbare ruimte. Vorig jaar namen om en nabij de 100 scholen – en niet alleen uit Amsterdam-Zuid maar uit alle delen van de stad, benadrukt Van Heeswijck – deel aan het educatieve programma. ArtZuid trok in 2019 meer dan 350.000 bezoekers.
Toch krijgt ArtZuid geen best rapport van de beoordelingscommissie; artistiek belang en het belang voor de stad worden met ‘zwak’ bestempeld, het uitvoerbeleid krijgt wel een voldoende, maar de diversiteit en inclusie – dat in opdracht van cultuurwethouder Touria Meliani van GroenLinks extra zwaar moest meetellen – krijgen weer een ‘zwak’. Het leidt tot de conclusie dat ‘op grond van deze overwegingen adviseert de commissie de aanvraag van de Stichting ArtZuid niet te honoreren’, aldus het rapport. En zo ga je als ArtZuid van 186.356 euro in de voorgaande periode naar nul, terwijl op de aanvraag een bedrag van 320.000 euro was ingevuld.
Van Heeswijck: “We werken met 120 buurtvrijwilligers, die ons op allerlei manieren ondersteunen. De subsidie is alleen gebruikt voor lopende lasten, waaronder huur en transport en opbouw van de kunstwerken. Hoe vangen we die nu op. En wat doet het met je naam – zowel als Stichting als de stad Amsterdam – naar musea. We lenen van internationaal beroemde musea. De steun van een stad als Amsterdam komt de betrouwbaarheid van je organisatie ten goede. Ik kan de consequenties daarvan nog niet inschatten.”
Voor de editie van ArtZuid in 2021 heeft het nog geen gevolgen, want die gaat door. En dan? “We hebben gaandeweg goed gepresteerd, maar we moeten terug naar de basic. Een compactere route, want we willen niet inleveren op kwaliteit. En natuurlijk tekenen we bezwaar aan, want de stichting is ervan overtuigd van het belang van kunst in de openbare ruimte.”
Sebastiaan Capel, voorzitter van het Dagelijks Bestuur van Stadsdeel Zuid, omschrijft het als ‘doodzonde voor de complete culturele infrastructuur van de stad’. In zijn ogen is met name zijn stadsdeel flink gekort en hij heeft daar de wethouder in de wandelgangen al meerdere keren op aangesproken. Hij heeft ook een negatief gevoel over het reddingsplan: “Er zijn elf instellingen gered, maar allemaal buiten ons stadsdeel. Ik hoop dat dat er ook nog inzit voor Stadsdeel Zuid.” Zelf is hij nog in gesprek met cc Amstel dat dit jaar voor het eerst een aanvraag indiende (563.381 euro) om te kijken wat nog mogelijk is. Ook voor cc Amstel gold (gedeeltelijk) een positief advies, maar is het geld op. “We hebben als Stadsdeelbestuur niet het budget om instellingen als ArtZuid en het Bostheater te steunen.”
En zo ga je als culturele instelling met al je goede bedoelingen van een paar ton naar niets, omdat jouw rapportcijfer wel ruim voldoende was maar niet voldoende om over te gaan.
Rob IJsendijk, oud-advocaat bestuursrecht en voorzitter Stichting Vondelpark Openluchttheater maakt in een opiniestuk in Het Parool gehakt van het beoordelingssysteem van het AFK: ‘Die cijfers bepalen de rangorde, waarbij de hoogste cijfers het eerst in aanmerking komen voor uitkering van het toegekende bedrag, net zolang tot het geld op is. Zijn er dan nog positief beoordeelde aanvragen over, dan krijgen die niet het toegekende bedrag. Het lijkt een objectief, eerlijk systeem om op basis van rapportcijfers de subsidiepot te verdelen.
Schijn bedriegt. Het AFK is niet transparant, het maakt de toegekende rapportcijfers niet bekend. Dit systeem van schijnobjectiviteit en ongelijkheid leidt tot onrechtvaardigheden.’